Czarnia

HISTORIA MIEJSCOWOŚCI CZARNIA

Początki Czarni są trudne do ustalenia. W lustracji dóbr królewskich z 1617 roku  zanotowano na temat Puszczy Zagajnicy: „są w tej puszczy rudy 2, jedna Olszowska nazwana (....) druga zwana Czarna, która za pozwoleniem pana dzierżawce teraźniejszego Szczęsny, Tomaszów syn, Wołosz zbudował, ale jeszcze nie  ma dotąd konsensusu od króla. Dobrowolnie się jednak submituje dawać na rok 40 florenów”. Rudę Olszowską łatwo ustalić, istniała ona już w XVI wieku. Większy problem stwarza ruda Czarna, było to miejsce, w którym wydobywano i przerabiano rudy żelaza. Niektóre źródła upatruje w tym zapisie początków miejscowości Czarnia. Niestety trudno to jednoznacznie stwierdzić, tym bardziej, że zapisy z kolejnej lustracji z 1661 roku nie wymieniają nawet nazw tutejszych rud, wspominając tylko ich istnienie. Prawdopodobnie Czarnia istniała już w początkach XVII wieku, ale nie była to wieś we współczesnym znaczeniu. Nie było tu domów ani pól uprawnych, a tylko kilka chatek robotników zajmujących się wydobyciem i przerobem rud. Robotnicy ci zapewne nawet nie mieszkali tu na stałe. Miejscowości „Czarnia” lub „Czarnia” nie wspominają żadne inne źródła z XVII wieku, oprócz wzmianki z 1617 roku na temat rudy Czarna. Było to, więc prawdopodobnie tylko czasowe miejsce eksploatacji rud żelaza. Taki stan trwał do połowy XVIII wieku, dopiero wtedy zaczęto się tu osiedlać i powstała wieś. Notuje ją zapewne już lustracja dóbr królewskich z 1764 roku. Jednak bezsporne dane pochodzą dopiero z Regestru Diecezjów z 1783 roku. Wymienia się tam miejscowość Czarnia w starostwie ostrołęckim. Wieś należała do parafii myszynieckiej. Nazwa pochodzi od gwarowego słowa „czarni” będący koloru najciemniejszego ze wszystkich.  Według danych z 1789 roku miejscowość Czarna oddawała do starostwa 380 zł czynszu, we wsi była też karczma dająca 96 zł czynszu oraz młyn z dochodem 50 zł rocznie, mieszkało tu 12 gospodarzy. Według danych z tej lustracji wsie puszczańskie „leżą w gruncie podłym, a ich mieszkańcy trudnią się więcej handlem i furmaństwem aniżeli rolnictwem”. W tym czasie zaczęto już oszczędzać mocno przetrzebioną puszczę. Według relacji poprzednio bywały tu piece, w których wytapiano smołę, a mieszkańcy trudnili się też wyrobem drewnianego rękodzieła, zajmowali się również bartnictwem. W czasie lustracji z 1789 roku  te tradycyjne zajęcia mieszkańców Kurpiów szły już w zapomnienie. Intensywny rozwój Czarni notowany jest w XIX wieku. Czarnia zaczęła się wyróżniać pośród innych okolicznych wsi. Już w końcu XVIII wieku tylko tu (w granicach obecnej gminy) istniał młyn. W początkach XIX wieku była to już całkiem duża osada, w 1827 roku liczyła 34 domy i 190 mieszkańców. W 1832 roku powstała tu drewniana kapliczka. W 1864 roku nastąpiło uwłaszczenie ziemi rządowej. Mieszkańcy wsi otrzymali ziemi na własność. Według danych ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego z 1880 roku wieś liczyła 41 domów i 332 mieszkańców. Obszar gruntów ornych wynosił 958 mórg. Napisano też „ma kaplicę drewnianą”. Początki miejscowej parafii sięgają końca XIX wieku. Jak wspomniano od 1832 roku istniała kaplica. W 1889 roku zamieszkał tu ksiądz, ale bez prawa udzielania chrztów, małżeństw i odprawianiem nabożeństw żałobnych. Zapewne to za jego staraniem w 1892 roku powiększono miejscową kaplicę. Samodzielna parafia powstała dopiero w 10 lat później, w 1899 roku. W 1903 roku rozpoczęto budowę kościoła, budowa została ukończona w 1907 roku staraniem księdza Józefa Michnikowskiego. Kościół jest zbudowany w stylu neogotyckim z cegły, nie tynkowany. Ma wymiary 50 na 25 metrów. Wysokość sklepienia wynosi 15 m. Wieża ma wysokość 30 metrów. W ołtarzu głównym znajduje się Krzyż zasłaniany obrazem Niepokalanego Poczęcia N.M.P. Wystrój kościoła jest jednolity i pochodzi z początku XX wieku. Jedynie obraz z ołtarza i kilka przedmiotów pochodzi z końca XIX wieku.

Na przełomie XIX i XX wieku Czarnia ciągle się rozrastała, stając się jedną z głównych miejscowości gminy Wach. W 1921 roku w Czarni naliczono 71 domów i 391 mieszkańców. Obok istniała też osada zwana Czarnia budy, tutaj było 4 domy i 31 mieszkańców. Istniała też w pobliżu osada Mikołajewo z 14 domami i 52 mieszkańcami. Według danych z Księgi Adresowej Polski z 1929 roku w Czarni w okresie międzywojennym było kilka sklepów spożywczych. Należały one do: F. Biegaja, W. Budzyńskiego, W. Chorążewicza i J. Ejsacha. Rola Czarni wzrosła na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Tutaj przeniesiono siedzibę urzędu gminy i przemianowano gminę Wach na gminę Czarnia. W latach trzydziestych była tu  również poczta i telefon.

Sołtysem w miejscowości Czarnia jest Pan Stanisław Rydel.